“Trabzon Kanaryaotu” ve “Allı Gelin”in ilaç potansiyeli araştırılıyor

Doğu Karadeniz’in ilk preklinik ilaç araştırma merkezi Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) İlaç ve Farmasötik Teknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin (İLAFAR) ülkenin milli ilaç üretimi hedefleri doğrultusunda “Trabzon kanaryaotu” ve “allı gelin” endemik türlerini araştırdığı projenin 16 ayda tamamlanması planlanıyor.

KTÜ İLAFAR Müdürü Prof. Dr. Sena Sezen, AA muhabirine yaptığı açıklamada, öncelikli hedefi preklinik araştırmalarla ilaç etkin maddesi ve ilaç formülasyonları geliştirmek olan İLAFAR’ın Ağustos 2018’de kurulduğunu söyledi.

İLAFAR’ın, Türkiye’de üniversiteler bünyesindeki üç, dört multidisipliner merkezden biri olduğunu belirten Sezen, Doğu Karadeniz bölgesinde ilk ve tek olan merkezin Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca da destekleneceğini ifade etti.

Sezen, farmakolojik aktivite ve toksikoloji, biyokimyasal metot geliştirme ve analitik validasyon, biyoaktif molekül sentez ve izolasyon, formülasyon geliştirme ile farmakogenomik araştırma grupları bulunan İLAFAR’ın verimli, sürdürülebilir ve kalite politikalarını takip eden bir merkez olmasını istediklerinin altını çizdi.

İlaç kavramının çok geniş olduğuna dikkati çeken Sezen, merkezde beşeri ilaç ağırlıklı olmakla birlikte veteriner ve zirai ilaçlara ilişkin de çalışmalar yapılacağını aktardı.

Sezen, laboratuvar düzeyinde ilaç etken maddesi keşfi, mevcut ilaç etkin maddeleri ve ilaç formülasyonlarını çalışacaklarını anlatarak “Piyasadan aldığımız tabletleri daha etkin hale getirmek ya da örneğin klinikte çok kullanılan ancak dışarıdan almak durumunda kaldığımız, şurubu olmayan bir ilacın şurubunu yapmak gibi hedeflerimiz var. Düşünmek, planlamak, üretime giden hattı oluşturmak ve takip etmek istiyoruz.” dedi.

– “Ülke stratejilerini öncelik aldık”

Milli ilaç üretiminin Türkiye’nin 2023 yılı stratejik hedefleri arasında yer aldığını belirten Sezen, bu doğrultuda mart ayında İLAFAR ile Tarım ve Orman Bakanlığı 12. Bölge Müdürlüğü Trabzon Şube Müdürlüğü arasında protokol imzalandığını, ardından da “Trabzon kanaryaotu” ve “allı gelin” endemik türlerinde araştırma yapılması için proje sözleşmesi yapıldığını söyledi.

Sezen, iki türün de bölgedeki yerleri ve sayılarının belli olduğunu ifade ederek şu değerlendirmede bulundu:

“Bölgemize has bu bitkilerin ‘Acaba ilaç olma potansiyeli var mı?’ düşüncesinden yola çıktık. Literatür taraması yaptıktan sonra, halk arasındaki kullanım özelliklerini inceledik. Halk arasında ‘Trabzon kanaryaotu’nun özellikle karın ağrısı gidermek amacıyla kullanıldığını gördük. Belirli düz kasları gevşetmeyle ilgisi olabileceğini düşünerek sistematik olarak bu türü incelemeye karar verdik. Yara iyi edici olarak kullanıldığı bilinen ‘allı gelin’in de etki mekanizmalarına bakacağız. Bunları belirlemek için bitkiyi bilimsel bir sistematikle inceleyeceğiz.”

Projeyi 16 ayda sonuca ulaştırmayı amaçladıklarını anlatan Sezen, “Gönlümüzden geçen, çalışacağımız türlerde halk arasındaki kullanımına uygun etkinin varlığını, bunun da içindeki hangi maddeden kaynaklandığını bulabilmek. Eğer bunu bulabilirsek molekül olarak ilaç potansiyeli olabilir.” diye konuştu.

Sezen, ülke stratejilerini öncelik aldıklarını, bunların çalışmalarında yönlerini çizen önemli şeyler olduğunu aktararak “Biz bilim yapıyoruz ve bunun da ülkenin ilerlemesi için belirli şekilde yapılması gerekiyor. Dolayısıyla biz de ülkemizin öncelikli hedef belirlediği alanlarda çalışma yapmaya önem veriyoruz.” ifadesini kullandı.

– “İLAFAR, KÜSİ 15 iyi uygulama örneği arasında yer aldı”

KTÜ İLAFAR Müdür Yardımcısı Ali Haydar Doğu ise Rektör Prof. Dr. Süleyman Baykal’ın desteği ile kurulan İLAFAR’ın, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca 2018 yılında seçilen Kamu-Üniversite ve Sanayi İşbirliği (KÜSİ) 15 iyi uygulama örneği arasında yer aldığını vurguladı.

KÜSİ Trabzon İl Temsilcisi de olan Doğu, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca 2019 yılı KÜSİ Eylem Planı kapsamında İLAFAR’ın ilaç sanayi ile entegrasyonunun sağlanması hedefi konulduğuna dikkati çekti.

Doğu, üniversitenin bütçe imkanlarıyla oluşturulan 300 metrekarelik merkezde laboratuvar, ofis, idari bölüm ve toplantı salonu bulunduğuna işaret ederek kaynakları efektif kullanarak kademeli büyümeyi hedeflediklerini kaydetti.

AA